Hasselblad XCD 2,5/55 V

ว่ากันเรื่องเลนส์ Hasselblad ซึ่งถือว่าเป็นโลกใหม่ ระบบใหม่ของกล้องถ่ายภาพที่ผมเพิ่งเข้ามาสัมผัส ซึ่งมันมีความพิเศษแตกต่างจากกล้อง SLR หรือ mirrorless อยู่พอสมควร ตอนนี้ยังไม่ได้ทำความเข้าใจในภาพรวมหรือของในตำนานของยี่ห้อนี้สักเท่าไร คราวนี้เรามาลองรีวิวเจาะเฉพาะเลนส์เพียงตัวเดียวที่ตัวเองมีก่อนก็แล้วกันครับ

เลนส์ Hasselblad ถือว่าเป็นเลนส์ระดับ medium format ที่มีขนาดกระทัดรัด เมื่อเปรียบเทียบกับกล้องฟูลเฟรมปัจจุบัน (ที่ชอบทำระยะจากเลนส์ใกล้กับเซนเซอร์มากขึ้น เลนส์ก็ยิ่งจำเป็นต้องใหญ่/หน้ากว้างมากขึ้นตามไปด้วย) คล้ายกับไลก้าทำเลนส์ขนาดเล็กสำหรับกล้อง 135 จึงทำให้กล้อง medium format ตอนนี้ไม่ได้มีขนาดและน้ำหนักน่ากลัวมากนัก

สมัยก่อนเลนส์สำหรับกล้อง Hasselblad ถูกทำโดยหลากหลายเจ้า เจ้าดัง ๆ ที่คุ้นชื่อกันก็เช่น Zeiss, Schneider, Kodak, Cook & Perkins, Rodenstock ปัจจุบันเหลือเลนส์อยู่ 2 system ใหญ่ ๆ คือ V (ที่มีมาตั้งแต่ 1957) กับ X ซึ่งในที่นี้จะขอชวนคุยกันแต่ X system ก็แล้วกันนะครับ (เพราะตอนนี้มีอยู่ตัวเดียว) เลนส์ XCD เป็นอนุกรมปัจจุบันถูกสร้างมาสำหรับกล้องดิจิทัลของ Hasselblad รุ่นหลัง ๆ จะถูกแบ่งออกเป็น 3 series ด้วยกันคือ P (portable) V (versatile) และ E (exclusive) ยังครอบคลุมเฉพาะช่วง wide angle ไปถึง telephoto ช่วงต้น (ไม่เกิน 100mm) เท่านั้น ส่วน XCD ที่ไม่ได้สังกัด series พวกนี้ ยังมีเลนส์มาโคร และเลนส์ช่วงที่เกิน 100mm มานิดหน่อย ส่วนเลนส์ telephoto ไกล ๆ ย้อนอดีตไป Hasselblad เคยมีเลนส์ระยะถึง 1,000mm f5.6 โดย Zeiss มาแล้ว

Hasselblad X2D 100C “EARTH EXPLORER” ชุดนี้มาพร้อมกับเลนส์ XCD 2,5/55V ตัวธรรมดา เรียกว่าเป็นเลนส์แถมมากับกล้องรุ่น limited แต่ไม่ได้มีอะไรพิเศษ (พิเศษคือไม่มีกล่อง) แต่ความไม่พิเศษของมัน ถ้าสำหรับคนทั่วไปที่มาจากกล้อง SLR หรือ mirrorless ก็นับว่าพิเศษอยู่เหมือนกัน

ลักษณะกายภาพ

เลนส์รุ่นนี้ภายนอกทำด้วยอลูมิเนียมทั้งหมด ไม่มีพลาสติกหรือยางปนเลย รวมไปถึงฝาปิดเลนส์หัว-ท้าย และเลนส์ฮูดด้วย ส่วนนี้ผมชอบมาก เพราะเลนส์ที่มีแหวนโฟกัสหรือแหวนซูมเป็นยาง ด้วยสภาพอากาศบ้านเราอาจมีการย้วยการบวมเกิดขึ้นได้เมื่อใช้งานไประยะหนึ่ง วัสดุอลูมิเนียมจะเย็นมือตอนอากาศหนาวนี่เลิกพูดบ้านเรายังไงก็ไม่หนาวครับ อย่างไรก็ตามอลูมิเนียมทำสีดำนี้ แข็งแรง แน่นหนาจริง แต่เป็นรอยง่าย ถลอกง่ายอยู่ครับ ถลอกแล้วก็เห็นเป็นสีเงิน ๆ (พูดได้เต็มที่เพราะถลอกมาแล้ว ฮ่ะๆ)

ชัตเตอร์

สิ่งที่แปลกไปจากเลนส์กล้อง mirrorless หรือ DSLR ปกติคือ Hasselblad เป็นกล้องที่ใช้ Leaf shutter ซึ่งชัตเตอร์ลักษณะนี้จะอยู่ในเลนส์ครับ ข้อดีของมันคือมันสามารถซิงค์แฟลชได้ในทุกความไว แต่ข้อเสียคือทำความไวสูง ๆ (แบบกลไก) ไม่ได้ เรื่องนี้ไม่มีปัญหามากนักกับกล้องสมัยใหม่เพราะมีระบบอิเล็กทรอนิกส์ช่วยอยู่แล้วครับ ประเด็นที่น่าสนใจอีกอย่างคือ Leaf shutter มันอยู่ที่เลนส์เป็นลักษณะแผ่นบาง ๆ เปิดปิดเงียบ เบา นุ่มนวล ความสั่นไหวที่จะไปกระทบกระเทือนเซนเซอร์ที่จะทำให้เกิดอาการ shutter shock น่าจะมีน้อยกว่าชัตเตอร์แบบปกติ จึงหมดกังวลเรื่องนี้ไปได้อย่างหนึ่ง (กล้อง mirrorless หลายค่ายช่วง 5-6 ปีก่อนหน้านี้มีปัญหาเรื่องนี้กันมาก) รวมถึง leaf shutter จะส่งผลให้เลนส์แต่ละตัวจะมีเสียงชัตเตอร์ที่แตกต่างกันได้ด้วยครับ น่าสนใจทีเดียว แต่สำหรับ XCD 2,5/55V ตัวนี้ มีแค่เสียง “แก๊บ” เบา ๆ แทบไม่ได้ยินครับ และแน่นอนครับ มันทำให้เลนส์มีราคาแพงงงงงง

ออโต้โฟกัส

เลนส์รองรับระบบโฟกัสอัตโนมัติโดยการใช้ Stepping Linear Motor ร่วมกับ PDAF ในตัวกล้อง ซึ่งก็ทำความเร็วได้ระดับนึง ถือว่าพอใช้งานได้กับภาพนิ่ง ๆ วัตถุนิ่ง ๆ ถ่ายเนี้ยบ ๆ ถ้าเจอของเคลื่อนไหวจะเริ่มเครียดแล้วครับ โฟกัสก็ยังมีความวืดวาดอยู่บ้าง เหมือนใช้กล้อง DSLR เมื่อ 20 ปีที่แล้ว โอ๋ ๆ ไม่เป็นไรนะ เราให้อภัยได้ แต่ถ้าใครคาดหวังเรื่องความไวของออโตโฟกัส ขอให้ผ่านไปเลยครับ ไม่ต้องเหลียวหลังมามองกันอีก

            การหมุนโฟกัสเอง ทำได้ง่าย ๆ โดยการเลื่อนวงแหวนโฟกัสลงมา สเกลวัดระยะจะโผล่ขึ้นมาพร้อมให้หมุนแบบแมนวลได้ทันที (ที่จริงเมื่อกดครึ่งชัตเตอร์ AF lock แล้ว ก็สามารถหมุนแหวนโฟกัส override ต่อเองได้) แต่ระบบแมนวลโฟกัสนี้เป็น by wire นะครับ ไม่ใช่แมนวลแบบกลไกแท้ ๆ ผมเชื่อว่าช่างภาพสมัยใหม่นี่ชินกันหมดแล้วแหละ

คุณภาพของภาพ

ความคมเรียกว่าเกินความคาดหวังครับ เลนส์ที่สามารถใช้กับเซนเซอร์ระดับ 100MP ได้ กำลังแยกขยายมันต้องสุดระดับนึง ซึ่งเลนส์ตัวนี้ก็คมคายมากจริง ๆ พิจารณาจากภาพใหญ่กับภาพที่ครอปมาได้เลยครับ ขยายมาแล้วไม่มีอาการนัว ๆ เบลอ ๆ ฟุ้ง ๆ ให้เห็นแต่อย่างใดเลย ลองเปิดภาพเก่า ๆ จากกล้องและเลนส์ที่เคยใช้เทียบกันดูมันคนละเรื่อง Hasselblad ชุดนี้ให้ความคมชัดและเคลียร์ไปถึงพื้นผิว ไม่ว่าจะเป็นผิวคน หรือวัสดุต่าง ๆ ในภาพอย่างธรรมชาติ ถ้าใครอยากได้แบบคมแข็ง ๆ ก็สามารถมาปรับ sharpen กันต่อได้ใน app Phocus ครับ

ให้ดูตัวอย่างภาพที่ครอปมาก็แล้วครับ

ส่วนภาพต่อไปนี้เป็นตัวอย่างการใส่ sharpen เข้าไปเพื่อเพิ่มความคม ช่วยได้มากในบางสถานการณ์

ข้อจำกัด

สำหรับเลนส์ตัวนี้มีข้อจำกัดอยู่ 3 เรื่องด้วยกันคือ XCD 2,5/55V หน้าเลนส์กว้าง 67mm กับ f2.5 สำหรับ medium format ถือว่าเป็นเลนส์ขนาดเล็ก หน้าเล็กค่อนข้างมากครับ สิ่งนี้มันเป็นการประนีประนอมคุณภาพของภาพกับขนาดของเลนส์ ซึ่งจะทำให้คุณภาพของโบเก้ (Bokeh) มันแย่ลง กล่าวคือโบเก้มันจะเป็นวงรีในบริเวณขอบภาพ ทำให้เกิดอาการโบเก้หมุนเป็นวง บางท่านชื่นชอบก็ขอให้ทราบว่าเป็นการชื่นชอบคาแรกเตอร์จากความไม่สมบูรณ์ของเลนส์นะครับ ส่วนตัวเลนส์ลักษณะนี้ถ่ายสนุกดีแรก ๆ แต่จะรำคาญและเบื่อง่ายเมื่อเวลาผ่านไปครับ โบเก้วงรีของเลนส์ตัวนี้จะเป็นลักษณะโค้งด้านในป่องมากกว่าโค้งด้านนอก แถมด้วยเนื้อในของโบเก้ยังมีลาย ๆ ชั้น ๆ เป็นลักษณะปกติของเลนส์ในยุคที่ใช้ Aspherical element ช่วงแรก ๆ เลย แต่นี่ ผ่านมาหลายสิบปีแล้วนะครับ มันยังมีอยู่ จะเรียกว่าให้เป็นเลนส์คุณภาพสูงในราคาแสนกว่าบาท ผมไม่ค่อยแน่ใจนะว่ามันจะคุ้มค่ากับเงินที่จ่ายไป นี่คือส่วนที่ไม่ชอบจุดแรก

ต่อมาคือ falloff ที่อาการหนักมาก ขอบมืดเยอะมากที่ f กว้างสุด มี 1.5 stop ได้มั้งครับ เรื่องนี้เช่นกัน บางท่านชอบเพราะมันเน้นจุดเด่นดี แต่ก็เป็นความชอบจากข้อจำกัดของเลนส์เช่นกันนะครับ ส่วนตัวผมก็ชอบครับถ่ายคน ถ่ายของ มันสวยดี แต่ถ้าถ่ายทิวทัศน์ สถาปัตยกรรม ต้องเอาไปปรับลด vignette ใน Phocus ภายหลังครับ (โปรแกรมสามารถตั้งให้ Auto correction ตอน import ได้ อัตโนมัติของมันคืออัด +100 เต็มเสมอทุกภาพเลยครับ ฮ่ะ ๆ)

ความคลาดของเลนส์ หรือที่เห็นบิดเบี้ยว (distortion) ตามขอบภาพถ้าเราไม่ได้เลือกให้รับการแก้ไขในซอฟท์แวร์ ตัวนี้มีให้เห็นนะครับ เป็นความโค้งเล็กน้อยถึงไม่ได้แก้ไขก็นับว่าไม่แย่ครับ ถ้าไม่ได้ไปถ่ายสถาปัตยกรรมที่ต้องการความตรงของเส้น ความถูกต้องแบบเป๊ะ ๆ ก็อาจแยกไม่ค่อยออก ลองสังเกตกันดูจากภาพตัวอย่างที่ถ่ายมากันครับ

ทั้ง falloff และความคลาดของเลนส์ หลากสำนักมักมองเป็นเรื่องเล็ก ที่มาแก้ไขได้แบบอัตโนมัติในซอฟท์แวร์ได้ ให้อภัยได้ แต่ผมไม่ให้อภัยครับ มันรู้สึกไม่ฟิน เลนส์ที่เราถ่ายไม่สมบูรณ์ ซึ่งเลนส์รุ่นใหม่ ๆ ทำแบบนี้หมดเลย ใช้ซอฟแวร์แก้ไขกันหมดทุกยี่ห้อ ไม่เว้นแม้แต่เลนส์ใหม่ ๆ ของไลก้าที่เราชื่นชอบมานาน ดังนั้นการใช้เลนส์ข้ามค่ายพิจารณาตรงนี้ดี ๆ นะครับ ถ้ากล้องไม่รู้จักเลนส์ความคลาดเหล่านี้มันจะโผล่มาหาครับ

            โอ๊ะ ๆ แถมอีกนิดนึง เลนส์ตัวนี้เห็นบอดี้ดูอึด ถึก ทน เป็นอลูมิเนียมทั้งหมดก็จริง แต่ไม่มีการเคลมเรื่องการป้องกันฝุ่น/ความชื้น จากสภาพอากาศนะครับ ในทางปฏิบัติส่วนตัวผมว่าลุยได้ แต่ใครเสียวก็ถนอม ๆ มันนิดนึงละกันครับ (แล้วทำมาคุยว่าชื่อ Earth Explorer)

            สรุปสำหรับเลนส์ตัวนี้นะครับ ผมว่าเป็นหนึ่งในเลนส์ที่ดีที่สุดสำหรับ Hasselblad 100MP ครับ ถึงแม้ว่ามันจะมีข้อเสียข้อสังเกตอยู่หลายประการก็ตาม ใช้กล้องนี้มันไม่ได้หาเลนส์มาใช้ง่าย ๆ สนุก ๆ แบบยี่ห้ออื่น แถมราคาแต่ละตัวก็แพงเหลือเกิน แพงแบบขาดทุน 100% ด้วยนะครับ ใครซื้อซื้อมือ 1 เจ็บหนัก (ถ้าขายราคาน่าจะลดลงไปราว 15%-30% ขณะที่ไลก้าราคาจะลดลงไปราว 10%-20%) ใครซื้อมือ 2 โชคดีก็เสมอตัว ผมไม่ค่อยเห็นเลนส์ค่ายนี้ราคาขึ้นพรวด ๆ เหมือนไลก้าสักเท่าไร แล้วพอเลนส์รุ่นใหม่ออกทับช่วงเดียวกับเลนส์ที่มีอยู่แล้ว เลนส์เก่าราคาตก+ขายยากทันทีเลยนะครับ เพราะฉะนั้น... Hass นี่แหละครับตัวจริง กล้องมันจะได้ไปอยู่กับคนที่ชื่นชอบการถ่ายภาพจริง ๆ ไม่ใช่นักลงทุนครับ สวัสดี...

รายละเอียดทางเทคนิค

• ทางยาวโฟกัส: 55 มม. (เทียบเท่า 43 มม. บนฟูลเฟรม)

• ค่ารูรับแสง: f/2.5 ถึง f/32

• โครงสร้างเลนส์: 9 ชิ้นเลนส์ใน 8 กลุ่ม (รวม 2 ASPH., 1 ED และ 1 ASPH. แบบใหญ่พิเศษอยู่ชิ้นท้ายสุด)

• มอเตอร์โฟกัส:  Linear Stepping Motor

• ระยะโฟกัสใกล้สุด: 45 ซม. (อัตราขยายสูงสุด 1:6.4)

• ระบบชัตเตอร์:  Leaf Shutter ความเร็วสูงสุด 1/2000 วินาที ซิงค์แฟลชทุกความเร็วชัตเตอร์

• ขนาดฟิลเตอร์หน้าเลนส์: 72 มม.

• น้ำหนัก: 372 กรัม

• ขนาด: เส้นผ่านศูนย์กลาง 72 มม. x ความยาว 67 มม.

ลองพิจารณาโทน/สีของภาพกันนะครับ

ระยะต้องได้ แสงต้องได้ 3D pop ก็มา